Een terugblik - Symposium 'Vogel­griep in de delta' 25 februari

Vogelgriep gaat niet meer weg en bedreigt niet alleen de kippen, eenden en kalkoenen in de overvolle stallen maar ook de wilde vogels en zelfs zoogdieren. Uiteindelijk is ook de mens niet veilig. De structurele oplossing moet gezocht worden waar ook de oorzaak ligt: in de pluimveesector. En tot die tijd moet de overheid zijn verantwoordelijkheid nemen.

Dat waren kort door de bocht de uitkomsten van het symposium ‘Vogelgriep in de delta’ dat de Partij voor de Dieren in Zeeland op 25 februari organiseerde in de Zeeuwse bibliotheek in Middelburg.

Meer dan 80 deelnemers, waaronder vertegenwoordigers van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het Zeeuwse Landschap, luisterden er onder andere naar Alfons Olde Loohuis, die als huisarts in Herpen de Q-koorts ‘ontdekte’.

Q-koorts
Tijdens de Q-koorts epidemie in 2007 zag Olde Loohuis in dat de intensieve veehouderij een broedplaats is voor zoönosen en dat de overheid, die aan alle kanten faalde bij de aanpak van de Q-koorts, er niet voor schroomde om feiten onder het tapijt te vegen om de veehouderij uit de wind te houden. Het maakte dat hij aan de slag ging als huisarts-opleider op gebied van zoönosen en pandemieën.

Niets nieuws onder de zon dus voor wat betreft de vogelgriep: met honderd miljoen kippen op een kluitje in een dichtbevolkt land is het opduiken van dodelijke vogelgriep een kwestie van tijd. “De wal keert het schip,” aldus Olde Loohuis. “En het wordt echt gevaarlijk als het vogelgriepvirus H5N1 in een mens of bijvoorbeeld een varken samensmelt met een seizoensgriep: dan kan er een pandemie ontstaan. We moeten stoppen met de intensieve veehouderij.”

Vrijwilliger
Hij wees op de nalatigheid van de overheid als het gaat om voorlichting naar publiek en het organiseren van ondersteuning en beschermingsmiddelen voor de vrijwilligers die de dode en doodzieke vogels ruimen in de natuur. Jolanda Lichtenberg van Stichting Dierenwelzijn Walcheren vertelde over badgasten die tussen creperende vogels lagen te zonnen, honden die met besmette vogels aan de haal gingen en een niet-voorgelichte gemeentemedewerker die zonder beschermende kleding kadavers kwam ruimen op het strand bij de kerncentrale. Dierenwelzijn Walcheren ruimde vorig jaar duizenden vogels langs de Zeeuwse stranden en dijken.

Dierzaamheid
Professor Pim Martens, hoogleraar planetaire gezondheid aan de Universiteit van Maastricht, muntte het begrip dierzaamheid. De relatie tussen mens en dier zou centraal moeten staan bij de aanpak van de ons bedreigende crises als de klimaatcrisis – denk aan de intensieve veehouderij! – en het verlies van biodiversiteit. Daarmee zou ook het gevaar van zoönosen – infectieziektes die van dier op mens kunnen overgaan - en daarmee van pandemieën aanzienlijk kleiner worden.

Peter Lievense, journalist en dagvoorzitter, liet in de inleiding zien dat dodelijke vogelgriep in de natuur niet voorkomt, maar dat steeds nieuwe varianten ontstaan in de pluimveesector. Veelal in China maar ook in ons eigen land, zoals in 2003 toen in de Gelderse vallei 30 miljoen kippen moesten worden afgemaakt en een dierenarts overleed aan de vogelgriep.

Rampjaar
Trekvogels als ganzen en smienten lopen een besmetting op van het pluimvee en verspreiden het virus over de wereld. Zo werd vogelgriep tussen 2013 en vorig jaar vooral een seizoensfenomeen: de ganzen namen het virus mee als ze hier kwamen overwinteren.

Vorig jaar, 2022, was een rampjaar en een keerpunt. Het virus bleek voor het eerst ook in de andere seizoenen actief en roeide hele broedkolonies uit van bijvoorbeeld Jan van Genten en Grote Sterns, zoals in de Waterdunen in Zeeuws Vlaanderen. Het vogelgriepvirus is nu endemisch en besmet bijvoorbeeld ook zoogdieren. Bovendien komt het nu voor op alle continenten met uitzondering van Australië. Het risico op mutaties die gemakkelijk op de mens overgaan, en daarmee op een pandemie, wordt snel groter.

Overheid
Als het gaat om uitbraken in de pluimveesector dan heeft de overheid een adequaat proces ingericht van ontruiming, vernietiging en ontsmetting, inclusief een tegemoetkoming in de omzetderving van boer. Als het gaat om uitbraken in de natuur dan heeft de overheid de verantwoordelijkheid voor de regie over de schutting gekieperd en waarmee iedereen een beetje verantwoordelijk is geworden en daarmee in de praktijk dus niemand. Bovendien weigert het Rijk mee te betalen aan de kosten die vrijwilligers en lokale partijen maken. De overheid lijkt de ogen te sluiten voor de ramp die plaats vindt in de natuur maar ook voor de risico’s op een pandemie.

Sluit pluimveebedrijven!
De Partij voor de Dieren diende in de Provinciale Staten eerder tevergeefs een motie in die de provincie opriep om de vrijwilligersorganisaties die zieke en dode dieren ophalen, structureel financieel te ondersteunen. Gedeputeerde Staten wees door naar het ministerie en de minister wees terug naar GS. Trees Janssens, lijsttrekker voor de Partij voor de Dieren in de Provinciale Staten, riep tijdens het symposium op om alle pluimveebedrijven te sluiten.